Profilaktyka i diagnoza RSM – cytologia i szczepienie
Zdawałoby się, że o profilaktyce napisaliśmy już wszystko. Nadal jednak otrzymujemy od Was wiele pytań na temat tego, jak i innych badań związanych z profilaktyką oraz wykrywaniem raka szyjki macicy. Dlatego poprosiliśmy dr. Krzysztofa Mirockiego – naszego konsultanta ds. medycznych – ginekologa z kilkudziesięcioletnim doświadczeniem – aby podzielił się szczegółową wiedzą na temat badań. Dziś na pierwszy ogień – szczepienie oraz cytologia. Dziewczyny – Badajcie się!
Rak szyjki macicy jest jednym z częstszych nowotworów złośliwych zwłaszcza u młodych kobiet. W Polsce w ciągu roku wykrywa się raka szyjki macicy u około 3500 kobiet. Niestety dla połowy z nich jest już zbyt późno i nie ma możliwości pełnego wyleczenia. Związane jest to w faktem że część z tych kobiet nie „zdążyła” wykonać badań profilaktycznych, z których najprostszym jest badanie cytologiczne szyjki macicy.
Codziennie w Polsce na raka szyjki macicy umiera 5 kobiet. Jest drugą co do częstości przyczyną zgonów z powodu nowotworów złośliwych u kobiet w wieku 20-44 lat w Polsce.
Wczesne stadia raka szyjki macicy nie dają żadnych objawów, często słyszymy od pacjentek: „nic mi się nie działo, to po co miałam chodzić do ginekologa” ? To oczywisty błąd, w momencie pojawienia się objawów zmuszających poniekąd do odbycia wizyty u ginekologa, najczęściej pełne wyleczenie jest bardzo wątpliwe.
Średni czas rozwoju tej choroby to okres od 3 do 10 lat, więc jest to długi czas dający szansę na wczesne wykrycie nowotworu.
Rak szyjki macicy nie jest chorobą dziedziczną czy uwarunkowana genetycznie, najczęstszą przyczyną jest infekcja wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), a w szczególności jego onkogennymi serotypami (rodzajami wirusa). Do infekcji może dojść przede wszystkim podczas stosunku płciowego, ale w niektórych innych sytuacjach. Rozwija się pierwotnie nabłonku pokrywającym szyjkę macicy, zazwyczaj w miejscu dostępnym podczas badania ginekologicznego.
Czynniki ryzyka wystąpienia raka szyjki macicy to:
- wspomniana infekcja wysokoonkogennym serotypem wirusa HPV (najczęściej 16, 18),
- wczesne rozpoczęcie życia seksualnego,
- duża liczba partnerów, lub partner z dużą ilością partnerek,
- palenie tytoniu (zwiększa ryzyko wystąpienia raka nawet dwukrotnie),
- wieloletnia antykoncepcja hormonalna,
- niski status socjoekonomiczny (niska samoświadomość),
- wywiad obciążony śródnabłonkową neoplazją szyjki macicy.
Działania profilaktyczne możemy podzielić na pierwotne i wtórne.
? Profilaktyka pierwotna
To próba niedopuszczenia do wystąpienia choroby.
Do tej grupy zaliczamy coraz bardziej powszechną metodę, którą są szczepienia przeciwko wirusowi HPV. Najlepiej szczepić jeszcze przed rozpoczęciem współżycia płciowego, czyli u kobiet (dziewczynek), które do tej pory nie miały kontaktu w HPV. Szczepienie u osób z wcześniejszą infekcją HPV jest mniej skuteczne, ale wydaje się, że nadal ogranicza ryzyko wystąpienia raka.
Zgodnie z rekomendacjami Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczącymi szczepienia przeciwko zakażeniom HPV, każda aktywna seksualnie kobieta przed rozpoczęciem szczepienia musi mieć wykonany wymaz cytologiczny celem wykluczenia istniejących zmian przedrakowych i raka szyjki macicy.
„Bezpieczny seks” tj. stały partner / partnerka, stosowanie prezerwatywy, zmniejsza ryzyko infekcji HPV, a co za ty idzie wystąpienia raka.
Cytując te same rekomendacje: u wszystkich zaszczepionych kobiet musi być nadal prowadzony skrining cytologiczny, czyli okresowe badania cytologiczne.
? Profilaktyka wtórna
Tutaj główne zadanie polega na wykryciu potencjalnie podniesionego ryzyka lub wczesnych zmian.
Chodzi o badanie cytologiczne, kolposkopię i hrHPV (wymaz w kierunku obecności wirusa HPV).
? Cytologia
W Polsce można skorzystać z bezpłatnych badań cytologicznych w ramach Populacyjnego Programu Profilaktyki i Wczesnego Wykrywania Raka Szyjki Macicy, jest on kierowany do kobiet w wieku 25-59, które nie miały wykonywanej cytologii w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia w ciągu ostatnich 3 lat. Więc minimum raz na trzy lata powinno się wykonać badanie cytologiczne. Generalnie u każdej kobiety, która rozpoczęła współżycie, niezależnie od wieku powinno się wykonać badanie cytologiczne.
W sytuacji gdy w badaniu cytologicznym wykryje się nieprawidłowości, które potem zostaną wyleczona zalecona jest częstsza kontrola cytologiczna. O tym jak często powinna być wykonywana decyduje lekarz w zależności od indywidualnych potrzeb występujących u poszczególnych pacjentek. Nie powinien dziwić fakt, że jedna osoba może mieć zalecone badanie kontrolne za trzy lata, a inna za 6 miesięcy – wykonując kontrolę w ramach poradni z kontraktem z NFZ w razie stwierdzenia konieczności wcześniejszego wykonania badania cytologicznego – to badanie też jest refundowane.
Badanie jest niebolesne, choć bywa bardzo niekomfortowe. Polega na założeniu wziernika do pochwy, a następnie pobranie wymazu z szyjki specjalną, plastikową szczoteczką. Dawna metoda pobierania cytologii szpatułką drewnianą nie jest obecnie zalecania i nie powinna być stosowana.
Wynik badania cytologicznego odpowiada nam na pytanie czy sam wymaz był pobrany w sposób umożliwiający ocenę materiału, czy mamy do czynienia z dysplazją (stan przedrakowy) lub rakiem, może sugerować istnienie infekcji HPV, oraz czy mamy do czynienia z podejrzeniem stanu zapalnego szyjki macicy i pochwy.
Każdy wynik badania, niezależnie czy wydaje się być prawidłowym, czy nie należy koniecznie skonsultować z lekarzem prowadzącym (ginekologiem). Jeżeli wynik badania cytologicznego nie jest prawidłowy, wdrażane jest leczenie przeciwzapalne i powtórna kontrola cytologiczna, a w przypadkach mogących sugerować stany przedrakowe, badanie kolposkopowe, lub pobranie wycinka szyjki wraz z oceną mikroskopową.
O badaniu kolposkowym i hrHPV przeczytasz więcej w następnym wpisie już wkrótce.
? ? ?
Autor: dr. Krzysztof Mirocki
Zostaw Komentarz